Dialog motywujący w fizjoterapii

Współczesne podejście do opieki zdrowotnej jest zdecydowanie bardziej nastawione na pacjenta. Jego indywidualne potrzeby – zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Jednym z doskonałych narzędzi, pomocnych w fizjoterapii jest dialog motywujący.

 

Motywacja

Dialog motywujący (Motivational Interviewing, MI) jest sposobem komunikowania się z pacjentem. Jest to styl komunikacji oparty na współpracy, zorientowany na cel, ze szczególnym uwzględnieniem języka zmiany. Ma on na celu wzmocnienie osobistej motywacji i zaangażowania w osiągnięcie konkretnego celu poprzez wydobycie i zbadanie osobistych powodów do zmiany w atmosferze akceptacji i współczucia.

Badania wykazały, że dialog motywujący w znacznym stopniu wpływa na poprawę motywacji pacjentów, a w tym do podjęcia konkretnych działań związanych z leczeniem. U  badanych poprawiły się takie wskaźniki jakości życia jak: redukcja lęku, depresji, bólu i lepsze przystosowanie do chorób takich jak cukrzyca, udar i przewlekła niewydolność serca.

Jeśli chodzi o przestrzeganie zaleceń lekarskich, MI miało istotny statystycznie wpływ na samokontrolę pacjentów (poziom cukru we krwi, spożycie pokarmów), jak również zachęcało do zachowań aktywnych (zwiększenie aktywności fizycznej, trening siłowy i ograniczenie oglądania telewizji).

MI spowodowało również wzrost poczucia pewności siebie pacjentów w podejściu do zmian w radzeniu sobie z różnymi chorobami. Około osiemdziesiąt procent badań wykazało, że MI przynosi lepsze wyniki w porównaniu z tradycyjnymi metodami edukacyjnymi.

 

Edukacja zdrowotna

Terapeuci pragną pomagać ludziom, którymi się opiekują. Każdy z nas chce, aby terapia odniosła pożądany efekt. Jednak przekonania i aspiracje fizjoterapeutów wobec pacjenta determinują język i stosowane interwencje. Kiedy terapeuta widzi rozbieżność między tym, jak jest, a tym, jak powinno być, chce to naprawić. Pacjenci wówczas często wykazują się ambiwalencją.

Ambiwalencja jest konfliktem pomiędzy dwoma kierunkami działania, z których każdy wiąże się z potencjalnymi kosztami i korzyściami. Przykładem może być pójście na trening: korzyścią jest zysk dla zdrowia, a kosztem dodatkowy wysiłek, rezygnacja ze słodkiego lenistwa. Nierozstrzygnięta ambiwalencja jest często powodem, dla którego pacjenci nie są w stanie zaangażować się w zmianę zachowania. To, w jaki sposób terapeuta radzi sobie z ambiwalencją podopiecznego, może wpłynąć na wynik leczenia.

Kiedy ambiwalencja pacjenta jest konfrontowana ze wskazaniami terapeuty, efekty są zwykle słabe. Pacjenci mogą czuć się pozbawieni motywacji, chcą stawiać opór terapeucie lub wycofać się z konsultacji. Ostatecznie, ludzie chcą być rozumiani i akceptowani bez osądzania.

Webinary dla fizjoterapeutów i masażystów

 

Autonomia pacjenta

Podczas wszystkich etapów edukacji pacjenta należy się spodziewać, że pacjent, jako osoba autonomiczna, może nie zgadzać się z niektórymi radami lub ocenami. W takich sytuacjach szczególnie ważne jest, aby okazywać szacunek dla opinii pacjenta. Jako ludzie, mamy tendencję do zachowywania się w sposób, który chroni nasze osobiste poczucie wolności. Dlatego też, jeśli rada przekazana przez terapeutę wydaje się zagrażać autonomii pacjenta, jest prawdopodobne, że pacjent zareaguje obronnie, aby zachować poczucie niezależności. 

Jest to szczególnie widoczne, gdy nakazujemy zmianę zachowania, nie dając pacjentowi zbyt wielu możliwości wypowiedzenia się na temat zalecanego sposobu postępowania. Jeśli opór pojawi się w kontekście edukacji pacjenta, można wykorzystać dialog motywujący do przekierowania komunikacji w celu lepszego zrozumienia obaw pacjenta.

Ważne jest, aby zachęcać pacjenta do podejmowania własnych decyzji. Wspieramy poczucie własnej skuteczności pacjenta oraz jego mocne strony. Istotne jest również, aby podkreślać korzyści płynące ze zmiany, zamiast skupiać się na ryzyku związanym z kontynuacją niezdrowych zachowań. Zalecenie to opiera się na badaniach, które wykazały, że pozytywnie sformułowane komunikaty mogą być bardziej skuteczne niż negatywnie sformułowane komunikaty zachęcające pacjenta do działań na rzecz promocji zdrowia i dobrego samopoczucia.

 

Możemy zapytać:

  •  Jeśli zacznie pan zwiększać poziom aktywności fizycznej, jakie mogą być najlepsze rezultaty, które może pan sobie wyobrazić?

 

 Wiadomo również, że wyznaczenie konkretnych celów zwiększa szanse na sukces.Osobiste cele pacjenta powinny być jasno określone w odniesieniu do rezultatów, a zalecany sposób postępowania powinien być osiągalny i realistyczny, biorąc pod uwagę obecne możliwości pacjenta.

 

Jak radzić sobie z oporem? 

Sprzeciw można napotkać przy każdej rozmowie o zmianie zachowania u pacjenta i może on polegać na przerywaniu, kłótniach, usprawiedliwianiu zachowania i obwinianiu innych. W przypadku napotkania oporu terapeuta może zastosować różne techniki radzenia sobie z nim, takie jak unikanie osądzania, potwierdzanie obaw i lęków klienta, odzwierciedlenie innych obaw i oferowanie pomocy.

 

Empatia

Postawa empatyczna to wysiłek słuchacza, by usłyszeć drugą osobę głęboko, dokładnie i bez osądzania. Wiąże się z umiejętnym, refleksyjnym słuchaniem, które wyjaśnia i wzmacnia własne doświadczenia i znaczenia osoby, bez narzucania własnego zdania. 

 

4 zasady

Istnieją cztery zasady, które określają to, czym jest dialog motywujący.

  • Partnerstwo – terapeuta i klient powinni pracować razem jako dwaj eksperci. Terapeuta jest ekspertem klinicznym. Klient jest ekspertem od własnych zachowań, motywacji i postaw.
  • Akceptacja – terapeuta uświadamia, że każdy człowiek ma swoją wartość, zapewnia bezwarunkowe pozytywne uznanie (afirmacje), wsparcie autonomii, empatię i szacunek.
  • Współczucie – promowanie fizycznego i psychicznego dobrostanu jednostki
  • Przywołanie – klient jest zachęcany do stworzenia własnego planu działania od wewnątrz

 

Naukowcy podkreślają, że MI nie jest metodą mającą na celu wywarcie wpływu lub przekonanie klienta. Pacjenci powinni sami zaproponować swoje rozwiązania. Ważnym aspektem jest to, że terapeuta nie powinien mówić więcej niż 50% czasu komunikacji z pacjentem. Komunikacja powinna działać jak gra w ping ponga z wykorzystaniem różnych umiejętności i technik komunikacyjnych. Terapeuci chcą wywołać u klienta umiejętność samomotywacji. Klienci powinni formułować własne argumenty na rzecz zmiany zachowania. 

 

Jak rozmawiać

Teraz podam kilka przykładów na pytania otwarte do pacjentów, które pomogą jasno określić kierunek działania.

  • Czy może mi Pan/Pani opowiedzieć o swoim bólu pleców?
  • Jaka jest Pana/Pani historia?
  • Czy może mi Pan/Pani opowiedzieć o swoim problemie?
  • Z czym zmagasz się w tej chwili?

 

Afirmacje

Afirmacja jest bezpośrednim wyrazem wsparcia ze strony terapeuty. Skupia się ona na pozytywnym aspekcie wysiłku i zaangażowania pacjenta lub jego sile. Pokazuje klientowi, że terapeuta stara się zrozumieć i docenia to, z czym zmaga się pacjent. Afirmacje pomagają w budowaniu relacji terapeutycznej, zmniejszają defensywność i utrzymują otwartą, akceptującą relację.

 

Przykłady:

  • Do tej pory bardzo dobrze radziłaś sobie z radzeniem sobie z problemami.
  • To pokazuje zaangażowanie, że doszedłeś tak daleko, jak doszedłeś
  • To bardzo dobry sposób na wyrażenie tego

 

Aktywne słuchanie

Refleksja w rozmowie wymaga od terapeuty zainteresowania tym, co osoba ma do powiedzenia oraz uszanowania punktu widzenia i procesów myślowych klienta. Osiąga się to poprzez czasowe zawieszenie założeń i unikanie ich narzucania. Aktywne słuchanie pozwala terapeucie na sprawdzenie hipotezy i zrozumienie tego, co powiedział pacjent. Refleksje pozwalają terapeucie sprawdzić swoje rozumienie punktu widzenia klienta, zmniejszają defensywność i mogą wzmocnić rozmowę o zmianie.

Aktywne słuchanie ma na celu uchwycenie głównej rzeczy i odzwierciedlenie zrozumienia terapeuty. Można je wykonać poprzez powtórzenie, przeformułowanie, parafrazę, odzwierciedlenie uczucia lub podsumowanie.

 

Przykłady:

  • Fizjoterapia nie działała na Ciebie w przeszłości i czujesz, że teraz nie zadziała.
  • Po ciężkim dniu pracy chciałbyś zapalić papierosa, który pomaga ci się zrelaksować.
  • Nie lubisz być niezdolny do pracy.

 

Podsumowując

Podsumowanie jest często używane na końcu konsultacji lub w celu połączenia różnych aspektów. Znaczenie jest wywnioskowane z tego, co zostało powiedziane i odzwierciedlone za pomocą nowych słów. Podsumowując dodaje się i rozszerza to, co zostało faktycznie powiedziane.

 

Wspólne zaangażowanie

Obaj partnerzy, pacjent i terapeuta, budują relację od samego początku. Oejmuje ona porozumienie w sprawie zadań i celów. 

Obaj eksperci (pacjent i terapeuta) dają początek umiejętnościom samomotywacji do zmiany zachowania pacjenta. Terapeuta wykorzystuje różne umiejętności i techniki komunikacyjne w rozmowie, aby pomóc wywołać rozmowę o zmianie i wzmocnić motywację do zmiany u klienta. Pacjent sam formułuje swoje argumenty na rzecz zmiany.

 

Planowanie

Pacjent powinien wziąć odpowiedzialność za swoja rekonwalescencje. Wyrażenie przez niego opinii, zaplanowanie leczenia może znacznie zwiększyć efekt terapeutyczny. 

Mowa o zmianie jest mową samomotywującą. Terapeuci mogą zidentyfikować w języku używanym przez klienta znaczniki, które określają gotowość do zmiany zachowania. Osoba może wyrazić Pragnienie, Zdolność, Powody lub Potrzebę zmiany (DARN). Terapeuta musi wydobyć, rozpoznać i wzmocnić mowę o zmianie poprzez odpowiednie zadawanie pytań i słuchanie.

Fizjoterapeuta może zastosować skalę 0-10 w rozmowie, która może pomóc w wywołaniu i zbadaniu pewności pacjenta co do jego zdolności do dokonania zmiany oraz postrzeganej przez niego ważności dokonania zmiany. 0 oznacza najmniej pewny siebie / ważny, a 10 – najważniejszy / pewny siebie. Po podaniu przez pacjenta liczby można dalej badać uzasadnienie tej liczby (liczb). Badacze odradzają używanie więcej niż dwóch takich skal w jednej rozmowie, ponieważ może to stać się nużące dla pacjenta.

Dialog motywujący jest narzędziem który pomaga pacjentowi tworzyć swój plan działania. Wyróżniamy trzy formy rozmowy o zmianie w procesie MI. Można je podsumować akronimem CATS: Commitment, Activation and Taking Steps (Zaangażowanie, Aktywacja i Podejmowanie Kroków).

Praca terapeuty polega na wywołaniu stwierdzeń CATS u podopiecznego. Może to zrobić za pomocą pytań takich jak np:

  • Jak wysoka jest twoja gotowość do zrobienia tego?
  • Jak myślisz, kiedy, będziesz miał jasność w tej sprawie?

 

Dostarczanie informacji 

MI koncentruje się na wywoływaniu zmian poprzez rozwiązywanie ambiwalencji. Jest też miejsce na udzielanie informacji. Zawsze przed udzieleniem porady uzyskaj zgodę na jej udzielenie, a każdą udzieloną radę podawaj w małych dawkach. Może to być trudne dla klinicystów, którzy nie mają praktyki w technikach MI, ponieważ są przyzwyczajeni do przyjmowania roli „eksperta”, a udzielanie porad jest zwykle częścią codziennej interakcji z pacjentami. W wielu rolach w opiece zdrowotnej porady są często udzielane i często zakłada się, że pacjent przyjmie je do wiadomości i dokona zalecanych zmian / podejmie zalecane zachowania.

W dobrej komunikacji możemy zastosować technikę Uzyskaj – Dostarczaj – Prowokuj (Elicit-Provide-Elicit), aby upewnić się, że pacjent jest zadowolony z udzielonej porady i że ją rozumie.

Zorientuj się jakie luki i niespójności w wiedzy ma pacjent, zapytaj o zgodę na udzielenie informacji, zapytaj o zainteresowanie.

Udzielaj informacji bez żargonu medycznego i w małych, łatwych do opanowania fragmentach.

Sprawdzaj zrozumienie.

Przykład może być następujący:

  • Zapytaj – „Czy zechciałby Pan/Pani, abym dał Panu/Pani kilka pomysłów na ćwiczenia, które byłyby dla Pana/Pani korzystne”.
  • Podaj- „Spacer lub jazda na rowerze stacjonarnym może być dobrym miejscem, od którego mógłbyś zacząć”.
  • Zapytaj – „Jak to brzmi”.

 

Spróbuj zastosować powyższe metody w swojej pracy i koniecznie podziel się opinią i doświadczeniem!

Więcej o fizjoterapii skoncentrowanej na pacjencie dowiesz się podczas kursu PsychoFizjoterapia bólu pleców.

Miniaturka
Daniel Kawka

Nazywam się Daniel Kawka i z dumą noszę tytuł fizjoterapeuty. Dużą przyjemność sprawia mi śledzenie badań naukowych, którymi dzielę się podczas prowadzonych kursów. Na co dzień pracuję z pacjentami z przewlekłym bólem. Lubię moją pracę ?